afb. Fotopersbureau Het Zuiden, 18 augustus 1932
De Jan Schöfferlaan is genoemd naar Jan Schöffer (Jan Scheffer), die afkomstig was van Mainz. Hij is stamvader van het Bossche drukkersgeslacht Scheffer(s), dat in de periode 1541-1796 in onze stad zeer productief was. Jan Schöffer liet in 1541 zijn eerste boek van de persen rollen, in 1565 verscheen zijn 33ste en laatste. Op de titelpagina van al zijn publicaties stond vermeld, waar hij zijn drukkerij/uitgeverij had gevestigd: Gheprent Tshertoghen Bossche in die Kercstrate by mi Jan Scheffer tegen die School over In't Missaal (tegenover de Latijnse School in de Kerkstraat). Zijn weduwe, Anna Schöffer-Bottermans, zette het bedrijf voort tussen 1566 en 1573. Hun zoon Jan Scheffer II drukte vervolgens tussen 1574 en 1613. Hij zou worden opgevolgd door Jan Scheffer III, die zichzelf Jan Scheffer de Jonghe of Jan Jansoon Scheffer noemde. Nog vier generaties daarna zouden als Bossche drukkers actief zijn. In december 1796 overleed de laatste vertegenwoordiger van dit roemruchte drukkersgeslacht. In 1932 werd de Sint Antoniusschool aan de Jan Schöfferlaan 14 geopend. Onderwijs werd niet gegeven door fraters en zusters, zoals in die tijd gebruikelijk, maar door leken. Het eerste hoofd was C.J. Gudde (1887-1962), die als reservekapitein der landmacht bekendheid zou krijgen met de publicatie van twee standaardwerken over de Bossche vestingwerken. In 1929 openden de zusters van Liefde van Schijndel een zusterhuis en tevens een pension voor 'Oudere Dames en Heeren' aan de Jan Schöfferlaan 1. Deze religieuzen richtten daarnaast een klooster, een lagere school, een kleuterschool en een ulo-school in De Muntel op. |
Deze laan is genoemd naar Jan Schöffer (Jan Scheffer), afkomstig uit Mainz. Hij is drukker van beroep en de stamvader van het Bossche drukkersgeslacht Scheffer(s). In de periode 1541-1796 komt deze bedrijfstak in onze stad tot grote bloei. Jan Schöffer voert zijn bedrijf in de Kerkstraat tegenover de Latijnse School. Hij produceert in een tijdsbestek van 24 jaar (1541-1565) 33 boeken. Op elke titelpagina staat vermeld waar zijn drukkerij/uitgeverij is gevestigd: 'Gheprent Tshertoghen Bossche in die Kercstrate by mi Jan Scheffer tegen die School over In't Missaal'. Na zijn dood zetten zijn weduwe, zoon en kleinzoon (Jan Jansoon Scheffer) de drukkerij/uitgeverij voort. In 1796 overlijdt de laatste telg uit dit drukkersgeslacht, waarmee een einde komt aan 250 jaar indrukwekkend grafisch ondernemerschap. | 101 |
Vijfhonderd jaar geleden werd er voor het eerst in 's-Hertogenbosch een boek gedrukt. Het kwam van de persen van Gerard van der Leemt die tussen 1484 en 1491 als drukker werkzaam was, onder andere in de Kerkstraat naast de Latijnse School. Vanaf 1540 is in de stad de drukker-uitgever Jan Schöffer actief. Hij had het bedrijf overgenomen van Gerard van der Hatart. Ook andere leden van de familie Schöffer waren later actief in het vak, alleen worden zij aangeduid met de naam Scheffer.
Jan Schöffer liet in 1541 zijn eerste boek van de persen komen, in 1565 zijn 33ste en laatste. Op de titelpagina van zijn publikaties laat hij blijken waar hij zijn bedrijf gevestigd had: tegenover de Latijnse School in de Kerkstraat: 'Gheprent Tshertoghen Bossche in die Kercstrate by mi Jan Scheffer tegen die School over In't Missaal'. Schöffer drukte onder andere elf werken (toneelstukken) van de in Gemert geboren en in Utrecht en 's-Hertogenbosch erkende humanist Macropedius. Hij vervaardigde plakkaten en drukte geestelijke boeken.
Een compleet overzicht van zijn oeuvre is echter niet bekend, omdat er drukwerk verloren is gegaan. Uit stadsrekeningen en de rekeningen van de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap is echter een gedeeltelijke reconstructie te vervaardigen.
De weduwe van Jan Schöffer, Anna Schöffer-Bottermans heeft de drukkerij-uitgeverij voortgezet tussen 1566 en 1573. Hun zoon Jan Scheffer II drukte vervolgens tussen 1574 en 1613. Hij zou worden opgevolgd door Jan Scheffer III die tussen 1614 en 1635 drukte. Hij noemde zichzelf 'Jan Scheffer de Jonghe' of 'Jan Jansoon Scheffer'. Nog vier andere generaties Scheffer zouden als Bossche drukkers actief blijven: in december 1796 overleed de laatste vertegenwoordiger van het befaamde drukkersgeslacht.
Ruim 250 jaar waren de Scheffers actief geweest in de stad. Hun werkzaamheden tot 1650 zijn onderzocht door dr. Kees van den Oord ("Twee eeuwen Bosch' Boekbedrijf, 1450-1650"); over de periode daarna dient nog veel onderzocht te worden.
De Scheffers stimuleerden met hun schooluitgaven het onderwijs in Den Bosch en dienden met hun drukwerk de katholieke reformatie in de turbulente 16e en 17e eeuw. Opmerkelijk was dat de drukkerij ná 1629 (verovering van de stad door Frederik Hendrik) haar katholieke signatuur heeft behouden.
In de Muntel is er de Jan Schöfferlaan. Enige jaren geleden - bij een verbreding van de straat waarbij de bomen moesten verdwijnen - hebben de bewoners actie gevoerd: Jan Schöfferstraat heette de 'laan' toen tijdelijk.
|
1986 |
Henny MolhuysenStraat en naam : Jan SchöfferlaanBrabants Dagblad donderdag 4 december 1986 (foto) |
1943 | R.L.W. Lammers (bouwkundige) - P.J.M. Petit (secr. dir. R.A.S. Handelsmij. N.V.) - J.A. Thoolen |
1943 | P.L.J. Eijkens (bouwk. opzichter Gem. Werken) |
1943 | H.W. Peijnenburg (insp. brandv. mij.) - wed. J. Peijnenburg-van Kuijk |
1943 | A.H.J. Lambooij (ambt. P.N.E.M.) - wed. M.L.J. Perelaer-Ouwers |
1943 | mr. M.H.M. Adelmeijer (advocaat en procureur) |
1943 | Jonkheer L.M.H.V. Graafland (analyst Keuringsd.) - Jonkvr. A.S. Graafland (apoth.-assist.) |
1943 | W.H.M. van Strien (chef inkooper damesconfectie) |
1943 | B.P.J.J. van Bavel (boekhouder) - J.M.A. van Bavel (kantoorbediende) |
1943 | D. Everaers - H.J.J. Giesen |
1943 | C. Steenkamer (handelsreiziger) |
1943 | M. Quint (referendaris ter gem. secr.) |
1943 | C.G.L. Apeldoorn (leeraar R.H.B.S.) - L.J.J.W. Asselbergs (apotheker-assistent) - H.M.J.H. Banens (procuratiehouder) - J. van de Berg (architect) - W.J. Formsma (comm. chartermeester) - Th.A.I Goijaarts (locale kracht P.T.T.) - ir. C. Lit (civiel-ing.) - J. Peters (toegev. insp. prijsbeh.) - H.J.J. Willemse (leeraar L.N.O.) |
1943 | H.J. Prüst (kantoorbed.) |
1943 | J.B.H. Köster (leeraar M.O. wiskunde R.K. Lyceum) |
1943 | dr. J.M.W. Hoebanx (leeraar R.K. Lyceum) |
1943 | A.J.J. Jansen - J. Termorshuizen - J.C.J. Veltman (onderwijzeres) - wed. M. Veltman-Hermans |
5212 RE 1..13 5212 RE 2..28
H.F.J.M. van den Eerenbeemt en L.P.L. Pirenne, 's-Hertogenbosch op de drempel van een nieuwe tijd (1960) 241